Kanunlarımızda uzmanlık olarak ifade edilen taraf bilirkişiliği de tıpkı resmi bilirkişilikte olduğu gibi, hukuki süreç içerisinde, anlaşılabilmesi ve hukuken değerlendirilebilmesi için özel ve teknik bilgi gerektiren hallerde taraflarca bir uzmana başvurulmasıdır.
Resmi bilirkişilikten farklı olarak taraflar ilgili bilim alanının uzmanlarından serbestçe görüş alabilmektedirler. Ayrıca, kanuni sınırlama olmaması nedeni ile taraf bilirkişileri raporlarında hukuki değerlendirme yapmaları da serbesttir. Ancak, tıpkı bir hukukçunun ayrıca bir uzmanlık alanı olmadığı durumda hukuki değerlendirme yapması yasağında olduğu gibi özel ve teknik bilgisini sunan taraf bilirkişisinin de ayrıca hukukçu kimliği olmaksızın hukuki değerlendirmelerde bulunmasının etik olmadığı düşünülebilir.
Taraf bilirkişisi veya uzman olarak da ifade edilen bilirkişilikte, taraflar dilekçelerini hazırlayabilmek, iddia ve savunmalarını güçlendirebilmek için, bir uzmana başvurma ihtiyacı duyabilirler. Bilirkişiden farklı olarak, tarafların kendi açıklamalarını (iddia ve savunmalarını) güçlendirmek amacıyla özel bilirkişiye, bir başka deyişle taraf bilirkişisine başvurmak mümkündür.
Mahkemenin resmi bilirkişiyi kendisinin görevlendirmiş olması, bilirkişi listesinde yer alıyor olması veya resmî bilirkişilerden olması nedeniyle resmi bilirkişi raporunu, taraf bilirkişisi raporuna üstün tutması için yeterli görmemek gerekir.
Netice itibariyle yargılama sürecinin hukukçu tarafları mevcuttur ve resmi ya da taraf bilirkişisinden beklenen öncelikli olarak dava konusunun aydınlatılması için gerekli özel ve teknik bilgiyi davanın taraflarınca anlaşılabilir şekilde ortaya koymasıdır.
Taraf bilirkişiliği, uzman tanımı ile Ceza Muhakemesi Kanunu 67’ nci maddesinde “Madde 67 – (6) Cumhuriyet savcısı, katılan, vekili, şüpheli veya sanık, müdafii veya kanunî temsilci, yargılama konusu olayla ilgili olarak veya bilirkişi raporunun hazırlanmasında değerlendirilmek üzere ya da bilirkişi raporu hakkında, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. Sadece bu nedenle ayrıca süre istenemez.” ifadesi ile Hukuk Muhakemeleri Kanunu 293’ ncü maddesinde “MADDE 293- (1) Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. Sadece bu nedenle ayrıca süre istenemez.” ifadesi ile yer almaktadır.