‘Evim’ ve Benzeri Mağduriyetler Engellenebilir mi?
Halk arasında faizsiz konut ve araba alma şirketleri olarak da bilinen tasarruf finansman şirketlerinden 21’i BDDK’nın intibak sürecinin ardından tasfiye edildi.
Faizsiz konut sistemi ile ilgili yasa 7 Mart 2021 tarihinde Resmi Gazete’ de yayınlandı. BDDK şirketler için intibak süreci de böylece başlamış oldu ve 7 Nisan 2021 tarihine kadar başvuru yapmaları şartı getirildi. Yasa ile bazı şartlar getirildi. Bunlar, 100 milyon lira sermaye şartı, kurumsal sistem, birliğe üye olma, üst yönetim standartları. Şirketlerden bazılarının müşteri ödemelerinin kayıtlarını dahi tutmadığı ve kurumsal kaydı olmadığı anlaşıldı. İntibak süreci 8 Nisan’da başladı, bu şartlara uymayan şirketlere 6 ay süre verildi. Süre içinde şartları tamamlamayan 21 firma da tasfiye edildi.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) bir takım kurallar ve şartlar sundu. Bazı firmalar olduğu gibi yerine getirdi, bazıları finans yönünden birleşti, hiç yerine getiremeyenler de tasfiye oldu. Kapatılmayan firmaların güvenilirliği konusunda şu an bir sıkıntı gözükmüyor. Ama şöyle bir handikap var. Şimdi bu firmalar üyelerinin hepsinden bir ay topladıkları parayı bir tüketiciye veriyorlar. Mesela birinci kişi toplanan parayla evini aldı. İkinci, üçüncü kişiye sıra geldiğinde firmanın tasfiyesine karar verildi. Şimdi ev alanda sıkıntı yaşayacak. Çünkü tapusu verilmediği için muhtemelen evi elinden alacaklar. Tabi bu bizim bildiğimiz. Belki de bir ipotek konusu olup alanlarda mağduriyet yaşıyordur.
Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu(1)
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6361.pdf
07/03/2021 Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210307-10.htm
07/04/2021 Tasarruf Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210407-20.htm
02/07/2021 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Kararı
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210702M1-4.pdf
Yönetmeliğin Altıncı Bölüm: Risk Yönetimi başlığı altındaki maddeler şu şekilde:
Tasarruf finansman faaliyeti risklerinin ölçümü ve yönetimi
MADDE 27 – (1) Şirketler, münhasıran tasarruf finansman faaliyetlerinden kaynaklanan maruz kaldıkları risklerin ölçümü ve yönetilmesi için uygun yöntemleri belirlemek ve bunları düzenli olarak uygulamak ve Kurumun uygun gördüğü sürede ve biçimde raporlamakla yükümlüdür.
(2) Kurum, şirketlerden maruz kaldıkları risklerin ölçülmesi ve hesaplanması ile 28, 29 ve 30 uncu maddeler kapsamındaki hesaplamalar için geleceğe yönelik bilimsel tahmin sonuçları üretmek üzere simülasyon modelleri kullanılmasını isteyebilir.
(3) Simülasyon modelleri Kurumun uygun görüşü sonrasında ürün tarifesi oluşturma, ihtiyat fonu tutarı hesaplama, tasarruf fon havuzu fazlasının kullanımı ve diğer likidite yönetimi faaliyetlerinde kullanılabilir.
Likidite yönetimi
MADDE 28 – (1) Şirketler, müşterilerine olan yükümlülüklerini vadesinde veya yasal süreleri içerisinde yerine getirebilecek düzeyde nakde veya en fazla iki gün valörlü olarak nakde dönüştürülebilir yatırım araçlarına sürekli olarak sahip olmak zorundadır.
(2) Şirketler, ürün tarifesinin oluşturulması, tahsisat tarihi belirleme, ihtiyat fonu tutma, tasarruf fon havuzunun yatırım olarak değerlendirilecek kısmının belirlenmesi, şube açma, personel istihdamı, reklam ve tutundurma faaliyetleri de dâhil olmak üzere tüm faaliyetlerini birinci fıkra kapsamındaki likidite düzeyini koruyacak şekilde gerçekleştirmek zorundadır.
(3) Şirketler, likidite düzeylerini en az 10 yıllık bir vade dilimini kapsayacak şekilde hesaplamakla ve Kuruma raporlamakla yükümlüdür. 21 ve 22 nci maddelerde yer verilenler ile Kurul tarafından belirlenen diğer sınırlara aykırılık oluşması halinde şirket, durumu derhal Kuruma bildirmek zorundadır.
(4) Şirketler likidite düzeyini, her bir müşteri, çekiliş grubu ve şirketin toplam likidite düzeyi bazında olmak üzere, ayrı ayrı hesaplamakla yükümlüdür.
(5) Likidite hesaplamasında vadeler itibariyle gelecekteki yeni müşteri girişleri, sözleşmelerden cayma yoluyla çıkışlar, tahsisat ödemeleri ve daha önce yapılan tahsisatlardan geri ödemeler, yatırımların vadeleri veya nakit varlıklara dönüşme süreleri bilimsel yöntemler kullanılarak tahmin edilir.
(6) Şirketler likidite hesaplama ve yönetimini gerçekleştirmek üzere yeterli sayıda personel istihdam etmek ve uygun bilgi sistemi altyapısını kurmakla yükümlüdür.
(7) Likidite hesaplama, raporlama ve yönetimi şirket yönetim kurullarının sorumluluğundadır.
Ürün tarifelerinin belirlenmesi ve fiyatlama
MADDE 29 – (1) Şirketler, sundukları her bir sözleşme için, organizasyon ücreti ve diğer masraflar da dâhil edilerek toplam maliyet hesaplanması suretiyle tarife oluşturmak ve müşterileri sözleşme kapsamındaki maliyetler hakkında bilgilendirmekle yükümlüdür. Çekilişli gruplar için tarife, grup ay sayısı bazında çekilişte çıkma tarihine göre değişiklik gösterecek şekilde belirlenir.
(2) Şirketler, maliyet hesaplamasını, aynı dönemdeki veya aynı çekiliş grubundaki müşteriler arasında haksızlık oluşturmayacak şekilde yapmak zorundadır.
(3) Şirketler hazırladıkları tarifeleri uygulamaya geçirmeden önce, tarife planlarını söz konusu tarife için yapılan likidite analizleri ile birlikte Kurumun uygun görüşüne sunarlar. Kurumca uygun görülmeyen tarifeler yürürlüğe konulamaz.
İhtiyat fonu
MADDE 30 – (1) Şirketler, müşteri giriş veya çıkışları dolayısıyla karşı karşıya kalabilecekleri öngörülmeyen yükümlülüklerini karşılamak üzere tasarruf fon havuzu toplamının asgari yüzde üçünü, tasarruf fon havuzunun içinde ihtiyat fonu olarak tutmakla yükümlüdür. Kurul, asgari ihtiyat fonu oranını yüzde bire kadar azaltmaya veya iki katına kadar arttırmaya yetkilidir.
(2) İhtiyat fonunun tutulabileceği yatırım araçları, yalnızca katılım hesaplarından veya en fazla iki gün valörlü olarak nakde dönüştürülebilir faizsiz yatırım araçlarından oluşabilir.
27’ nci Maddede belirtilen ve Likidite Yönetimi, Ürün tarifelerinin belirlenmesi ve fiyatlama ve İhtiyat fonu konularında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun “geleceğe yönelik bilimsel tahmin sonuçları üretmek üzere simülasyon modelleri kullanılmasını isteyebileceği” ifade edilmiştir.
Bu tür simülasyon çalışmalarının Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun talebi olmasa dahi ilgili kurumlar tarafından oluşturulması ve kamuoyu ile paylaşılmasının güvenilirliği artıracağı ve böylece yeni evim veya benzeri mağduriyetlerin önüne geçilebileceği görülmüştür.